Theory into Practice: The Sawikaan 2005 Experience (August 4-5)

Sa kauna-unahang pagkakataon, nakadalo kami ni Yol sa isang pambansang kumperensiya, hindi bilang tagapanood at tagapakinig, kundi bilang panonoorin at pakikinggan. Oo, kapani-paniwala man o hindi, nagkaroon kami ng pagkakataong makapagsalita sa harap ng mga kasama namin sa pamayanan ng mga iskolar.

Agosto 4, unang araw ng kumperensiya. Una akong dumating sa UP, more specifically, sa Pulungang Recto ng Bulwagang Rizal. Nakakailang, wala akong makausap dahil wala naman akong kakilala. Matapos magpunta sa CR, nagsulat ako dahil nakaupo na sa tabi ng puwesto ko si Dr. Ruth Elynia Mabanglo, na kamakailan lang ay nagbigay ng panayam tungkol sa kanyang panulaan sa Ateneo, na kami ni Yol ang nag-organisa, ayon sa hiling ni Ma’am Beni. Nahiya ako at hindi ko siya kinausap, dahil baka hindi na niya ako kilala. Mabuti naman at nauna niya akong kinumusta, pagkatapos ay ipinakilala ako sa kanyang kasama, si Dr. Teresita Ramos. Ayos. This, my friends, is what I call networking.

Ilang minuto pa ay dumating na rin si Yol. Pinakinggan namin sina Ariel Borlongan, patnugot ng tabloid na Balita, Jim Libiran, ang News Director ng ABC 5 at dating Kapamilya, at ang walang kupas na si Tita Dely Magpayo, mula sa himpilan ng DZRH. Tinalakay nila ang papel ng media sa pagpapalaganap ng modernong Filipino. Sumunod ang malayang talakayan, bago ang pananghalian.

Matapos kumain, sumunod naman ang panayam ng tatlong banyagang kinatawan mula sa Malaysia (Zaine bin Oje), Asian Center (Shirley Sy) at Embahada ng Rusya (Vladimir Malyshev), tungkol sa kanilang karanasan sa “national language development” sa kani-kanilang mga bansa. Naunang nagsalita si Mr. Malyshev, at sa puntong ito, napansin kong hindi lang naman pala puro aral ang alam ng mga iskolar; marunong din pala silang matulog, lalo na kapag hindi naman nila gusto ang tinatalakay. Maski man ako ay ayaw nang sundin ng mga mata ko, tila may mga buhay silang nagnanais nang pumikit sa bawat salitang inuusal ni Malyshev. Bukod sa Ingles niyang mahirap intindihin at sa boses na tila ayaw niyang iparinig, kay hirap ituon ng atensiyon sa kanyang mga sinasabi dahil hindi naman pamilyar sa akin ang kanyang mga inilalahad, at nagiging self-reflexive na rin siya, sa pamamagitan ng pagtalakay na lamang tungkol sa karanasan ng kanyang pamilya! Sa halip na samahang ang aming mga kapwa iskolar sa pag-idlip, umalis na lang kami ni Yol upang paghandaan ang aming presentasyon kinabukasan. At least, may napulot naman ako mula kay Malyshev: ang salitang “rookie” pala ay hango sa salitang Ruso, at nangangahulugang “one who cannot use his hands properly.” Astig.

Kinagabihan, kinakabahan akong naghanda ng aking mga sasabihin para sa presentasyon. Siyempre naman, unang beses akong makapagsasalita sa harap ng nagkakatipong miyembro ng akademya. Walang puwang sa pagkakamali, mahirap na, dala-dala ko hindi lamang ang aking sariling pangalan, kundi maging ang institusyon na rin ng Ateneo. Mabigat na tungkulin ang maging kinatawan ng Pamantasan kaya kinakailangan talagang pagbutihin ang gagawin. Nagkaroon din ako ng LSS (nope, hindi Last Song Syndrome, kundi Last Sermon Syndrome) sa mga sinabi dati sa akin ni Ma’am Beni (Santos), na marunong mag-aruga ng tao ang Ateneo basta ba may ibinabalik na serbisyo sa institusyon.

Nang gabi ring iyon, kinukundisyon ko na ang aking sarili na MANANALO ako. Bukod sa papel kong sadyang pinaghandaan kahit pa kapos ako sa oras, kami lang yata ni Yol ang may PowerPoint presentation. Naniniwala rin kasi ako sa kasabihang “if a thing is worth doing, it’s worth doing right the first time around,” at pakiramdam ko ginawa ko ang lahat ng aking makakaya para maging astig ang aking papel. Basta, pupunta ako sa kumperensiya sa susunod na araw upang MANALO. Hindi iyong premyo ang iniisip ko, no joke (okay, malaking tulong ang premyong P15k para sa aming dinaranas na paghihirap), kundi ang pagkakataong makapagbigay karangalan sa Ateneo, kasama na ang pansariling karangalang maidudulot ng pagkakaroon ng pagkakataong makapagsalita sa isang pambansang kumperensiya.

Bago pumunta sa UP kinabukasan, tumuloy muna ako sa Ateneo para ayusin ang ilang bagay tungkol sa aking presentasyon, at kunin na rin mula kay Yol ang kopya ng kanyang papel dahil ako ang pinakiusapan niyang magbasa. Hindi kasi siya makadadalo, dahil nataong unang araw iyon ng kanyang pagtuturo sa ilang estudyanteng Hapones na ninanais mag-aral ng wika at kulturang Filipino. Umalis ako mula sa Ateneo nang taas noo, at desididong MANALO.

Pagdating ko sa UP, tumuloy na ako sa Pulungang Recto at agarang umupo. Nakita kong nakaupo na si Vlad (Gonzales) sa may panel, dahil umaga ang iskedyul niya upang basahin ang kanyang papel tungkol sa “blog.” Nang makita niya ako, sumenyas siya’t pinaupo na rin ako sa panel.

Nang matapos ang unang sesyon, lalong tumindi ang kaba ko. Puro hebigats ang presentasyon: Bukod pa kay Vlad, nagbasa rin ng papel sina Dr. Joi Barrios (E-VAT) at Roberto Añonuevo (Huweteng). Pero kahit na, sabi ko sa sarili, mananalo ako.

Sinundan sila ng tatlo pang tagapagsalita, na nagbasa ng kanilang papel tungkol sa “Gandara,” “Caregiver,” at “Call Center.” Pagkatapos, nagkaroon ng malayang talakayan bago nagtanghalian.

Hindi ako nakakain nang maigi dahil kasama ako sa grupong magsasalita pagkatapos ng tanghalian. Hindi ko rin alam kung bakit, pero biglang nagbrownout sa di-malamang dahilan. Sabi ko, baka senyales iyon na hindi ako mananalo. Pero hindi, magtatagumpay pa rin ako dahil pinaghandaan ko ang papel ko.

Dumating sina Mama at Daddy ilang minuto bago ang susunod na sesyon, at kumain muna sila sa cafeteria habang hinihintay ang pagsisimula ng programa. Pagbalik nila, patapos nang magsalita si Dr. Patrick Flores tungkol sa “Pasaway.”

Habang binabasa ni Dr. Galileo Zafra, ang tagapagdaloy ng palatuntunan, ang ilang tala tungkol sa akin bilang pagpapakilala, lalong tumindi ang kaba ko, lalo na nang may ingay pa ring nagmumula sa hanay ng mga tagapakinig. Hindi ito nangyari noong naunang sesyon; tahimik ang lahat habang ipinakikilala ang mga tagapagsalita. Pinalakpakan din ang mga naunang nagbasa ng papel.

Pagkabanggit ng “Jelson Estrella Capilos,” wala man lamang akong narinig na palakpak mula sa mga kasama kong iskolar. Ang sumunod ay panandaliang katahimikan, tila ba nagtataka sila kung sino ako, at ano ang karapatan kong magbasa ng papel. Naputol ang pananahimik na ito ng palakpakan, na malaki ang kutob kong pinamunuan nina Mama. Buti na lang nandoon sila. Mahirap talaga kapag wala kang pangalan sa akademya, kumbaga, hindi mo pa naitataguyod ang iyong sarili bilang karapat-dapat na kasapi ng pamayanan ng mga iskolar. Bagito kumbaga, or virgin, if you may. Sa katunayan, nalaktawan ko ang isang talata sa papel, at kinailangan ko itong balikan muli sa pagbabasa. Alryt.

Tungkol sa “Networking” ang aking lahok, at sa aking papel, pinangatwiranan kong malawak ang saklaw ng salita sa buhay ng tao, pangunahin na sa pakikipag-ugnayan ng indibidwal sa kanyang kapwa. Kasabay ng aking pagbabasa ang pagpapakita ng slideshow presentation na nagbibigay linaw sa ilang kataga o paliwanag na maaaring hindi narinig ng mga dumalo at ng mga hurado. Sa lectern din ako nagsalita, sa halip na sa panel, dahil sabi ko gusto ko nang lubusin. Tutal, ito ang kauna-unahang kumperensiya na makapagsasalita ako, eh di dapat may impact. Para rin maganda ang mga litrato, kaya nga pinapunta ko sina Daddy eh, para makunan ako ng picture. He he. Iskolar ako e! : )

Noong meryenda, sinabi nina Mama na halata raw sa boses ko ang kaba. Sabi ko ganoon talaga, eh sa kabado naman talaga ako. Sa puntong ito, naipakilala ko sina Daddy kay Sir Mike at sa asawa niyang si Ma’am Jeanette. Ipinakilala naman sila ni Sir Mike kay Dr. Mario Miclat, ang Punong Katipon o Grand Convenor ng Filipinas Institute of Translation, Inc (FIT), ang isa sa mga nagtaguyod ng Sawikaan 2005.

Isinabay rin sa meryenda ang pagboto para sa Salita ng Taon 2005. Uh oh, parang may mali. Hindi gaya noong unang sesyon na nakapagpaliwanag na at nakasagot sa mga tanong ang mga tagapagsalita, hindi man lamang ako nabigyan ng pagkakataong ipaglaban ang aking lahok at pangatwiranan kung bakit ito ang dapat na ituring bilang salita ng taon. Pagbalik sa puwesto ko, may ilang bumati at nagsabing maganda raw ang ginawa kong presentasyon. Nagpasalamat naman ako, at natuwang may mga taong binigyang pansin ang presentasyon ko.

Matapos ang malayang talakayan, si Virgilo Almario ang bumanggit sa limang kalahok para sa Salita ng taong 2005, mga finalist ba. Napili ang “Huweteng,” “EVAT,” “Gandara” (huh?), “Pasaway” at “Tibak/T-Back.” Uh oh, hindi nabanggit ang lahok ko! Tinext ko agad si Yol tungkol sa masamang balita.

Pagkatapos ng palatuntunan, nakipagkamay ako sa mga kapwa ko iskolar, lalo na sa ilang taong responsible para sa Sawikaan, gaya nina Sir Rio Almario, Dr. Zafra at Dr. Joey Baquiran. Nagpaalam din ako sa mga taong nakilala ko sa loob ng dalawang araw, lalo na sa mga taong bumati sa ganda umano ng aking ginawang presentasyon.

Sa pagbabasa ng Sawikaan 2004 (bumili kasi si Yol ng librong ito noong Agosto 4, para pag-aralan ang estilo ng mga papel na inilahok noong nakaraang taon), kapansin-pansin namang talagang wala kaming binatbat ni Yol. Paano ba naman, sa nakaraang Sawikaan, ang “Canvas” ni Dr. Randy David ang napiling Salita ng Taong 2004, at isa sa mga karangalang banggit ang lahok ni Ate Glow, tinalo pa ang “Dating” ni Dr. Bienvenido Lumbera! Doon pa lamang, makikitang umiiral din ang isyu ng popularidad sa nasabing patimpalak.

Bukod pa rito, sadyang mabigat ang mga lahok namin dahil sa mga teoryang ginamit. Sa ibang lahok noong nakaraang taon gayon din sa Sawikaan 2005, kapansin-pansing ang tuon ng paliwanag ay sa katuturan ng salita sa konteksto ng Pilipinas, gamit ang payak na pananalita. Kami ni Yol, may nalalaman pang “Foucault,” “cybersociety” at “surveillance society.” Talagang wala kaming tsansang manalo sa timpalak kung saan may mga gurong
Essentialist at naghahanap ng mga sikat na taong ipinangako raw ng FIT na dadalo ngunit hindi naman sumipot. (Yep, totoo yan. May isang gurong naghanap kina Noli de Castro, Arnold Clavio at Lito Lapid, na binanggit daw ng mga organizer na dadalo sa Sawikaan. Nangako raw kasi siya sa kanyang mga kapwa guro na magpapakuha siya ng larawan kasama ang mga personalidad na ito, at ididisplay raw nila sa kanilang paaralan. Ang concern niya, paano raw niya ipaliliwanag sa kanyang mga kasamang guro ang absence ng mga sikat na taong nabanggit. How… profound!)

Nanalo ang lahok ni Sir Bobby Añonuevo tungkol sa “Huweteng.” Mahaba man ang kanyang presentasyon, sadyang maganda ang kanyang papel at talagang pinagbuhusan ng panahon at atensiyon. No doubt, karapat dapat talagang ituring na salita ng taon. Hindi man ako nanalo, okey lang, dahil marami akong nakilala, at least kahit paano may name recall na ako sa akademya. This, my friends, is what I call networking. May mga bagong bagay rin akong natutuhan, gaya ng paliwanag tungkol sa “rookie” at ang kahulugan ng “tibak” (aktibista pala ang ibig sabihin nito). Alam ko namang hindi ito ang huling pagkakataon. Marami pang darating, at muli, paghahandaan ko ang mga iyon.